فیلم Gladiator اثر ریدلی اسکات نمایشی از شکوه و عظمت روم باستان را نشان می‌دهد. آنچه ما را به تماشای این فیلم وادار می‌کند انسانیت و آزادی‌خواهی مردمان روم است. با این حال نباید نقش اساطیر را در اثرگذاری این فیلم نادیده گرفت. در این مقاله قصد داریم به نشانه، مفاهیم استعاری و نمادهای پرداخته‌شده در نقد فیلم گلادیاتور بپردازیم. به شما وعده می‌دهیم پس از خواندن این متن، جهان اساطیر روم باستان به روی شما گشوده شود.

خلاصه داستان فیلم گلادیاتور

فیلم تاریخی گلادیاتور شرح بخشی از زندگی ماکسیموس، فرمانده نامدار روم است. داستان از آنجایی آغاز می‌شود که پادشاه، مارکوس ائورلیوس، تصمیم می‌گیرد پس از مرگش پادشاهی را نه به پسرش کومودوس، بلکه به ماکسیموس بسپارد. کومودوس پدر را به قتل می‌رساند، ولی ماکسیموس از مرگ به‌وسیله کودموس فرار می‌کند؛ بااین‌حال به بردگی گرفته می‌شود. تقدیر ماکسیموس را به گلادیاتوری تبدیل می‌کند که در جنگ گلادیاتورهای روم حاضر می‌شود. او برای انتقام مرگ خانواده‌اش و اجرای اهداف سزار سابق به شهر بازمی‌گردد… . در ادامۀ این متن به بررسی و نقد فیلم گلادیاتور می‌پردازیم.

تقدس خاک، گندم و حیوانات در فیلم گلادیاتورهای روم

در همه‌ی ملت‌ها و روایت‌های اساطیری، خاک و گندم دو عنصر مهم هستند که ارتباط بشر را با دنیای غیر مادی به‌خوبی نشان می‌دهند. در فیلم سینمایی Gladiator از همان آغاز که دستان ماکسیموس بر خوشه‌های گندم است، شخصیت و اندیشه این قهرمان را برای مخاطب مشخص می‌شود. خوشه‌های زرد گندم برای مردم باستان همواره نشانی از سعادت بود.

نکته دیگر که در نقد فیلم گلادیاتور باید به آن اشاره کرد، مشت خاکی است که ماکسیموس قبل از هر مبارزه برمی‌دارد و آن را بو می‌کشد. در فیلم سینمایی گلادیاتور این کار به ما یادآوری می‌کند ما از جنس خاک هستیم و به آن بازمی‌گردیم که این موضوع را می‌توان یکی از مزایای تماشای فیلم تلقی کرد. بازگشت به ابتدا همان تعالی روح است؛ همان نکته‌ای که تمام خواست ماکسیموس بود!

گرگ کاپیتال، از فرهنگ تا فیلم سینمایی

همۀ ما کم‌وبیش با افسانه‌ی پیدایش سرزمین روم باستان آشنا هستیم. داستانی که در آن بنیانگذاران روم به‌وسیلۀ ماده گرگی بزرگ می‌شوند. گرگ، توتم مردم روم است. اولین‌بار نقش گرگ را بر زره ماکسیموس می‌بینیم و بعد در نبرد فیلم گلادیاتور، او با چشم‌های گرگی خیره می‌شود که در طول جنگ همراهش بود.

احتمالاً با خواندن جملۀ بالا متوجه ارتباط اسطوره در سینما شده‌اید و درک می‌کنید که حضور گرگ بر زره و در کنار ماکسیموس، اهمیت این فرمانده را برای پایداری روم باستان می‌رساند. برخلاف تقاضای مخاطبان، شاید به خاطر همین حساسیت و محبوبیت بسیار شخصیت ماکسیموس بود که سازندگان این فیلم ریسک ساخت گلادیاتور 2 و پس از آن گلادیاتور 3 را هرگز نپذیرفتند!

عقاب، نشانه‌ای از اقتدار رومیان

خدایان اولیه روم همان خدایان یونان باستان بودند و یکی از صورت‌هایی که زئوس یا ژوپیتر می‌تواند به آن تبدیل شود، عقاب است. عقاب پرنده‌ای است که به عنوان نمادی از قدرت، اقتدار، جسارت و شکوه در خدای خدایان متجلی می‌شود. درنتیجه اصلاً عجیب نیست و نشانۀ امپراتوری است که با حمایت ژوپیتر همراه شده است و به خواست وی همواره پایدار می‌ماند.

شیردال، موجودی که در تمام ملت‌ها دیده می‌شود

شیردال موجودی افسانه‌ای با سر و بال‌های عقاب و تن شیر است. در افسانه‌های کهن این موجود نگهبان پادشاهی‌های خوب و دشمن دروغ بود. در فیلم سینمایی گلادیاتور 2000، ما این طرح را بر زره و پایه‌های تخت مارکوس ائورلیوس می‌بینیم. پس از آن نقش شیردال بر زره ماکیسموس دیده می‌شود؛ نشانه‌ای که به ما می‌فهماند این پادشاه و فرمانده‌اش بسیار درست‌کار و عادل بودند.

این موجود افسانه‌ای بر سر ستون‌های تخت جمشید نیز نقش بسته است. اگر بخش سفر به بهشت کتاب بی‌نظیر کمدی الهی دانته را بخوانید، متوجه می‌شوید دانته با کمک شیردال به بهشت می‌رود. همچنین اگر فیلم سینمایی هری پاتر را ببینید با گریفینی (شیردال) آشنا می‌شوید که به هری پاتر کمک‌های بسیاری برای موفقیت می‌کند.

تاج زیتون، نشانه‌ای از حمایت خدایان

در یونان درخت زیتون هدیه آتنا ـ الهۀ خرد ـ به پادشاه شهر آتن بود. تقدس این درخت از سویی مربوط به ایرنه، الهۀ صلح و آرامش است. در تندیس‌های این الهه ما او را با شاخه زیتونی در دست می‌‌بینیم. تاج برگ زیتون نشانی از صلح‌طلبی پادشاهان و اعتقاد آن‌ها به خدایان بود. در فیلم گلادیاتور 1، سزارها تاجی از برگ‌های آن درخت را بر سر دارند که می‌تواند نشانی از مشروعیت و ارتباط اجدادی پادشاهان با خدایان باشد.

بررسی فیلم‌ها و سریال‌های مطرح در سایت اهل سینما

در این مقاله از نشانه، نماد و مفاهیم اسطوره‌ای در نقد فیلم گلادیاتور صحبت کردیم. آنچه در سراسر این فیلم به نمایش درآمده، هنجار و چهارچوب‌های انسانیت است. به‌طور قطع تمامی مفاهیم اساطیری که شاهد آن هستیم ما را به‌سوی درک جامعه‌ای آرمانی و راستی‌محور سوق می‌دهد.

اگر به‌دنبال بهترین سایت نقد فیلم و سریال می‌گردید، ما به شما سایت اهل سینما را معرفی می‌کنیم. در سایت اهل سینما به آدرس www.fromcinema.com شما می‌توانید نقدهای تخصصی برای بهترین فیلم‌های سینمای ایران و جهان را بخوانید. علاوه‌برآن در بخش ویژه و منحصربه‌فرد اسطوره در سینما این امکان برای شما فراهم شده است که دربارۀ جهان اسطوره‌ها در فیلم‌های اساطیری مثل گلادیاتور بیشتر بدانید. نویسندگان اهل سینما در کنار هم جمع شده‌اند تا از منظری تازه به فیلم‌ها نگاه کنند و بدون‌شک در هیچ سایتی چنین نقدهای تخصصی‌ای را نخواهید یافت.